Werk je als Scrum Master, Agile Coach, team coach, manager of leider? Dan ben je ongetwijfeld bewust van het belang van constructieve samenwerking en communicatie. Maar hoe verbeter je bestaande teamdynamieken?

Het lijkt voor de hand te liggen om je eigen voorkeuren in werking te zetten, toch is dit niet altijd de juiste route omdat het de daadwerkelijke behoefte van het team niet raakt. Door eerst te herkennen wat daadwerkelijk speelt en dit vervolgens te erkennen, kun je onderzoeken wat de beste interventie is. Dat begint dan bij de basis, namelijk interveniëren op een manier die veilig genoeg is voor dat moment. Fundamenteel is er een noodzaak aan psychologische veiligheid als vertrouwde ondergrond voor het bewerkstelligen van verandering.

Hoe herken je of er überhaupt psychologische veiligheid is? En hoe zorg je voor dit fundament? Wat zijn acties die je kan ondernemen? In dit blog helpen we je graag op weg met handige tips en een werkvorm.

Herkennen van psychologische (on)veiligheid

Psychologische veiligheid omvat de mate waarin personen zich kwetsbaar durven op te stellen en de moed om interpersoonlijke risico’s nemen. Op papier klinkt dit heel logisch, de praktijk is weerbarstiger omdat het over gedrag gaat. Wanneer weet je of wat men zegt, in lijn is met de innerlijke belevenis en uiteindelijk wat men doet?

Het herkennen van psychologische veiligheid vergt ervaring en oefening. Mensenkennis is iets wat je opdoet naarmate de vlieguren groeien en je veel ervaringen hebt op dit vlak. Indien er geen psychologische veiligheid aanwezig is, zie je vaak zogeheten sabotage gedrag. Medewerkers saboteren niet eens zozeer het team, maar vooral zichzelf. Ze zijn dan niet trouw aan hun eigen verlangens en voelen zich in veel situaties al snel onveilig. Maskers zijn dan niet uitgesloten. Sociaal wenselijk gedrag wordt uitgevoerd. En dat is zó zonde, want het is elk individu en diens innerlijke talent/gave wat nodig is om daadwerkelijk te innoveren en waardevolle producten op te leveren. Tijd voor een dosis lef, moed en daadkracht dus. Lef om dicht bij jezelf te blijven, terwijl je toch in verbinding gaat met anderen. De volledige authentieke persoonlijk inbrengen, dat is wanneer je weet dat er een hoge mate van psychologische veiligheid is.

Hoe kan je psychologische veiligheid in een team verhogen?

Het goede nieuws is dat je met de juiste aandacht, geloof en lef wel degelijk psychologische veiligheid in een team tot stand kan brengen. Change starts with you, dus de vraag is ook, hoeveel veiligheid straal ik zelf uit? Moet ik mij nog ontdoen van een oordelende houding, overtuigingen of ander beperkende principes? Pas dan kan je als initiator daadwerkelijk de psychologische veiligheid verbeteren en een veilig klimaat tot stand brengen. Hiervoor kun je de volgende 5 tips ter harte nemen:

1. Maak dingen veilig bespreekbaar, bijvoorbeeld door instructies te geven dat de rest luistert zonder te reageren als iemand praat.
2. Laat mensen hun oordeel uitstellen. Bijvoorbeeld door ze te vragen opmerkingen op te schrijven en te bewaren voor een later moment.
3. Wees openhartig, laat mensen eerst voor zichzelf 5 minuten journallen (aan een stuk door opschrijven wat er in je omgaat). Daarna deelt iedereen wat hij/zij zelf wil delen.
4. Wat wordt er vooral ook niet gezegd? Vraag een keer naar de andere kant van de medaille.
5. Toon begrip, als iemand het bijvoorbeeld even niet weet, is dat oké en horen we dat graag.

Werkvorm: Heard, seen, respected als werkvorm

De Psychologische veiligheid verbeteren is niet iets wat je zomaar met een eenmalige actie of bovenstaande tips bewerkstelligt. Vaak is er meer voor nodig, een daadwerkelijke omschakeling van de bestaande cultuur en dynamiek. Daarom werkt het goed om aan de slag te gaan met veilige communicatietechnieken, zoals bijvoorbeeld Liberating Structures. Een mooie werkvorm die de kern van psychologische veiligheid raakt, is Heard, seen, respected. Het gaat hier om ieder gehoord, gezien en gerespecteerd te laten voelen. Uiteindelijk is dat wat we allemaal willen en dat is waar echte veiligheid overgaat.

Stap 1: Vraag teamleden om individueel na te denken over een situatie waarin zij zich echt gehoord, gezien en gerespecteerd voelden. Laat hen ook nadenken over een situatie waarin zij zich niet zo voelden.

Stap 2: Vorm duo’s. Laat elke persoon 10 minuten praten terwijl de ander luistert zonder te onderbreken. De luisteraar moet actief luisteren en kan eventueel vragen stellen voor verduidelijking, maar de focus ligt op luisteren en observeren.

Stap 3: Laat de duo’s terugkeren naar de groep om te delen wat zij hebben gehoord en geleerd uit hun gesprekken. Bespreek gemeenschappelijke thema’s en inzichten die naar voren kwamen.

Stap 4: Reflecteer op de werkvorm, welke inzichten kunnen worden toegepast in hun dagelijkse interacties en werkomgeving? Bespreek welke acties of veranderingen de groep gaat implementeren op basis van de inzichten.

Conclusie

Aandacht geven aan psychologische veiligheid is essentieel om tot goede teamsamenwerking te komen en als team te kunnen presteren. Dat vergt lef en moed van elk teamlid, omdat zij geacht worden hun ware aard te laten zien en spreken. Het is geen gegeven dat een team psychologisch veilig is bij aanvang, dit heeft al te maken met individuele invloeden. Des te groter is de noodzaak om aandacht te geven aan dit mooie fundament. Zo is met de juiste aandacht elke situatie veiliger te maken. Voorkom oordelen, beperkte overtuigingen en stimuleer verbinding in vrijheid, zodat ieder authentieke individu zijn/haar talenten tot bloei kan brengen.

Naar aanleiding van dit artikel geïnteresseerd geraakt in psychologische veiligheid, en wil je er over doorpraten met één van onze experts? Neem dan vrijblijvend contact op via 020 2614 195 of info@agilescrumgroup.nl

Ook interessant:

• Wat is STATIK binnen Kanban? Begin met Kanban in 8 stappen
• Welke soft skills zijn belangrijk voor Scrum Masters?
• De 12 Product Owner Stances; wat is het en welke heb je?