De beelden uit Israël of Gaza zijn overal te vinden, maar niet al deze beelden zijn betrouwbaar. Vooral op X en TikTok word je overspoeld met video’s over het Israël-Hamas-conflict. Het is een complex web van perceptie en misleiding, waar het echte verhaal zich verschuilt in de schaduwen van het scherm. Hoe gaan X en TikTok om met deze desinformatie? Ik dook in de gebeurtenissen van de afgelopen periode.

Nepberichten op X

Afgelopen week is er een overvloed geweest aan nepberichten waarvan velen via X Blue, zegt BBC-factchecker Shayan Sardarizadeh. X Blue is de betaalde dienst van X. Met deze dienst krijg je een vinkje achter je naam, worden je berichten gepusht en kan je geld verdienen met berichten. Het werkt zo: hoe meer kliks, hoe meer geld. Voorheen stonden deze accounts met blauwe vinkjes bekend om hun betrouwbaarheid, maar voor maar 8 tot 12 dollar per maand kan iedereen dit blauwe vinkje krijgen.

Elon Musk, de eigenaar van X, vernietigde teams binnen X die zich bezighielden met het opsporen van desinformatie. Hierdoor krijgen nepberichten juist nog meer kans om zich te verspreiden op het platform. Hij drukte zijn 160 miljoen volgers op het hart dat alle laatste gebeurtenissen van het Israël-Hamas-conflict op X zijn te volgen.

Persbureau Bloomberg trekt volgens de Volkskrant een harde conclusie: ‘Berichtgeving rondom het Israël-Hamas-conflict was een test voor Musks X. Het faalde.’ Maar de vraag is of Musk dit zelf ook zo ziet? Musk heeft volgens de Volkskrant herhaaldelijk aangegeven dat het hem maar om één ding gaat en dat is ervoor zorgen dat gebruikers op X niet doorklikken naar externe bronnen, maar op X blijven.

Voorbeeld desinformatie op X

Op X verscheen een video met de tekst: ‘Breaking: Israël bombardeert de grootste kerk in Palestina’. In de video is te zien hoe een soldaat van Hamas een Israëlische helikopter neerschiet, maar Shayan Sardarizadeh deelde op X dat dit beelden zijn uit de videogame Arma 3. De video is nu van X afgehaald, nadat die meer dan 500.000 keer bekeken was. Dit is slechts een voorbeeld van een misleidend beeld.

De Europese Commissie heeft X opgeroepen om harder op te treden tegen alle desinformatie die rondgaat op het platform. Ook Eurocommissaris Thierry Breton heeft richting Musk een waarschuwing gegeven op basis van Digital Services Act.

Waarschuwing op X richting Elon Musk

Desinformatie op TikTok

Ook op TikTok gaan er grote hoeveelheden aan nepberichten rond. Breton maakt zich volgens NU.nl zorgen over dat de gruwelijke beelden kinderen bereiken. Er zitten dan ook voornamelijk gebruikers op TikTok tussen de 6 en 24 jaar. Op TikTok mag je pas een account aanmaken vanaf 13 jaar, maar er zitten toch jongere kinderen op. Een jonge en beïnvloedbare doelgroep. Breton vindt dat TikTok beter onderscheid moet maken tussen betrouwbare bronnen en “terroristische propaganda”.

TikTok meldt in hun newsroom maatregelen te nemen om de veiligheid van hun community en de integriteit van TikTok te behouden. Ze zeggen actie te hebben ondernomen tegen alle nepberichten die rondgaan van het conflict in Israël, en mensen en middelen samen te hebben geroepen om deze berichten tegen te gaan. Ook zijn er moderatoren die Arabisch en Hebreeuws spreken om zo berichten beter te beoordelen. In hetzelfde bericht in hun newsroom vertelt TikTok dat ze meer dan 500.000 berichten hebben verwijderd die hun richtlijnen schenden en 8.000 livestreams in de regio hebben gesloten, omdat deze de regels overtraden.

Nepnieuws herkennen?

Er circuleert dus veel nepnieuws rond op de socialmedia-kanalen. Maar hoe herken je nu het neppe tussen het echte?

Yorick de Vries van de NOS ging op onderzoek uit. Het valt hem op dat mensen zelf niet bewust bezig zijn met of het nieuws wat ze voor zich hebben betrouwbaar is. De Vries vertelt in podcast Dit is de Dag dat hij van mening is dat mensen daar meer mee bezig moeten zijn en dat scrollen, liken en retweeten niet het enige is wat je hoeft te doen. Op die manier ben je niet actief bezig met waar het nieuws dat je voor je hebt vandaan komt. Kijk eens op kanalen die in het verleden gefactcheckt zijn en ontvolg ze als ze onbetrouwbaar zijn.

Op X heb je Community Notes. Zo wordt zelfs Musk regelmatig gefactcheckt op zijn tweets. Op YouTube kan nu in informatievensters extra context worden gegeven bij video’s. Dit kan een factcheck bevatten van een onafhankelijke externe uitgever. De informatie geeft aan of de beweringen uit je zoekopdracht waar, onwaar of gedeeltelijk waar zijn volgens de factcheck van de uitgever. Op Free Press Unlimited geven ze als tip om meerdere bronnen te gebruiken om je te informeren en dat je niet alleen op online kanalen moet rondspeuren. Blijf dus zoeken naar diverse informatie.

“Twitter is één groot open riool”

Ook journalist Peter Olsthoorn was aanwezig bij Dit is de Dag. Hij zegt: ‘’Twitter is één groot open riool de afgelopen dagen. Het is verschrikkelijk wat voor berichten je daar allemaal langs ziet komen’’. Het is belangrijk dat officiële nieuwsorganisaties goed checken welk nieuws wel of niet klopt. Toch is niet iedereen op zoek naar wat betrouwbaar is. Er zijn altijd complotdenkers die net op zoek zijn naar dat ene stukje informatie dat hun onderbouwing of gevoel ondersteunt.

Dus ga jij nu oplettender te werk als je het nieuws leest op de verschillende socialmedia-kanalen? Laat het weten!